Mersin Namrun Kalesi: Çamlıyayla'nın Antik Dönemlerden Günümüze Uzanan Arkeolojik Hazinesi

Onlarca yıllık kazı deneyimimde, Anadolu'nun dört bir yanında birçok antik yerleşimle karşılaştım, ancak Mersin'in Çamlıyayla ilçesinde yer alan Namrun Kalesi, arkeolojik açıdan oldukça özel bir konuma sahip. 1.290 metre rakımda, Bolkar Dağları'nın güney ucundaki kireçtaşı kaide üzerinde yükselen bu kale, hem coğrafi konumu hem de çok katmanlı tarihsel geçmişiyle dikkat çekiyor.

Stratigrafik Analiz: Katmanlar Halinde Tarih

Bir arkeolog olarak, Namrun Kalesi'nin en çarpıcı özelliği çok dönemli yerleşim izlerini barındırmasıdır. Bölgenin Hitit ve Asur dönemlerinde "Illibru" veya "İllubru" adıyla bilinmesi, buranın antik çağlardan itibaren stratejik önemini gösteriyor. Koordinatları 37°10′00″K 34°36′08″D olan bu alan, üç dağlık vadinin kesişiminde konumlanmış olup, güney ve kuzey yönlere hâkim stratejik bir nokta oluşturuyor.

Kazı metodolojisi açısından değerlendirdiğimde, kalenin yaklaşık 330 × 150 metre boyutlarında, toplam 49.500 metrekarelik bir alana yayılması, sistematik bir kazı çalışması için oldukça geniş bir saha sunuyor. Vadiye 50 metreden fazla düşüşle konumlanan yapının, doğal savunma avantajlarını maksimum düzeyde kullandığı görülüyor.

Mimari Strüktür ve Yapı Malzemesi Analizi

Saha çalışmalarımda gözlemlediğim en önemli detaylardan biri, kalenin kesme taş örgü tekniğiyle inşa edilmiş olmasıdır. Bu özenli işçilik, dönemin yapı ustalarının yüksek teknik bilgisine işaret ediyor. Doğal kaya ve kireçtaşı kaidenin üzerine inşa edilen yapıda, kaya oyma merdiven ve temeller dikkat çekici.

Mimari plan açısından incelediğimde, güney ve batıda yer alan alt avludan, kaya oyma merdiven ve dar dönüşlü geçitle büyük üst avluya erişim sağlandığını görüyoruz. Kuzeybatı ucundaki kuru hendek ve kuzeyde yer alan kesme taş iki burç, savunma mimarisinin klasik örneklerini sunuyor.

Arkeolojik Buluntu Alanları ve Yorumları

Üst avlunun güney ve doğu kesimlerinde, temeli doğrudan kayaya oyulmuş çok sayıda yapı kalıntısı bulunuyor. Bu kalıntılar, yerleşimin yoğun bir kullanım gördüğünü ve farklı dönemlerde çeşitli işlevler üstlendiğini gösteriyor. Kuzey uçta yer alan mazgallar ve top yuvaları olan altı bitişik tonozlu oda, özellikle geç dönem savunma sistemlerinin gelişimini anlamamız açısından önemli.

Arkeolojik açıdan en ilginç buluntulardan biri, güneybatıda alt avlunun altında yer alan Orta Çağ hamamıdır. Doğu-batı doğrultusunda üç mekân ve kuzeyde iki mekândan oluşan bu yapı, hypocaust ısıtma sistemiyle donatılmış. Bu sistem, Roma döneminden itibaren kullanılan gelişmiş ısıtma teknolojisinin Orta Çağ'da da devam ettiğini kanıtlıyor.

Tarihsel Katmanların Arkeolojik Değerlendirmesi

Epigrafik ve tarihi kayıtların arkeolojik verilerle karşılaştırılması, Namrun Kalesi'nin çok katmanlı geçmişini aydınlatıyor. Bizans İmparatoru I. Aleksios döneminde Oşin Lambronatsi'ye verilen tımar ve "Sebastokrator" unvanı, bölgenin idari önemini gösteriyor. Hetumid hanedanının güçlendirilmiş üssü olarak kullanılması, kalenin siyasi merkez işlevi gördüğünü ortaya koyuyor.

I. Haçlı Seferi sırasında (1097) Baudouin'in Namrun üzerinden Tarsus'a geçişi, bölgenin ulaşım ağındaki kritik konumunu vurguluyor. 1171, 1176 ve 1182 kuşatmalarına direnmesi, savunma sistemlerinin etkinliğini kanıtlıyor. 13. yüzyıl başında Kral I. Levon'un "düğün hilesi"yle kaleyi ele geçirmesi, dönemin siyasi manevralarını yansıtan ilginç bir olay.

Geç Dönem Kullanım Evreleri

1240'larda Namrun Baronu Constantine'in Kral I. Het'um'a isyanını burada merkezlemesi ve 1250'de idam edilmesi, kalenin siyasi çekişmelerdeki rolünü gösteriyor. 1309/10'da Lusignan Kralı II. Henry için zindan işlevi görmesi, yapının farklı kullanım amaçlarına uyarlandığını ortaya koyuyor.

14. yüzyıl sonlarında Memlük garnizonu yerleşimi, ardından Karamanoğulları ve Osmanlı egemenliği, kalenin sürekli kullanımda kaldığını gösteriyor. Bir süre Mısır idaresinde kalması da bölgenin jeopolitik önemini vurguluyor.

Bölgesel Ağ ve Stratejik Konum

Arkeolojik survey çalışmalarında, Namrun Kalesi'nin bölgesel savunma ağındaki konumu dikkat çekiyor. Sinap yoluyla kuzeyden Gülek'e, Bulgar Dağı üzerinden Ulukışla'ya geçiş imkânı, güneye iki güzergâh (Çandır'a ve Tarsus-Pozantı-Kapadokya ana yoluna) bağlantı, kalenin kontrol ettiği geniş alanı gösteriyor.

Sinap Kalesi'yle görsel bağlantı (kuzeydoğuda yaklaşık 3 km), haberleşme sisteminin bir parçası olarak değerlendirilebilir. Bu tür görsel bağlantılar, antik dönem savunma ağlarının önemli bileşenleridir.

Koruma ve Araştırma Önerileri

Mevcut durumda müştemilatın çoğu yıkık olsa da, sağlam kalan kesme taş burçlar ve tonozlu odalar, yapının orijinal mimarisini anlamamız için değerli veriler sunuyor. Çamlıyayla'nın en önemli tarihi kalıntısı olan bu yapı, Kilikya Ermeni Krallığı ve Hetumid mirasının seçkin bir örneği olarak korunmalıdır.

Kazı başkanı olarak deneyimlerime dayanarak, bu alanda sistematik arkeolojik kazıların yapılması, özellikle hamam bölümü ve üst avludaki yapı kalıntılarının detaylı incelenmesi, bölgenin tarihsel gelişimini anlamamız açısından kritik önem taşıyor.