Mersin Nusret Mayın Gemisi Kültür Parkı: Tarsus'un Çanakkale Anıt-Müzesi

Sanat tarihçisi olarak, Mersin'in Tarsus ilçesinde yer alan Nusret Mayın Gemisi Kültür Parkı'nı incelediğimde, karşımda sadece bir müze değil, aynı zamanda ulusal belleğin somutlaştığı özgün bir anıtsal mekân buluyorum. 6000 metrekarelik park düzenlemesi içinde, 40,2 metre uzunluğunda ve 7,5 metre genişliğindeki bu tarihi gemi, modern müzecilik anlayışının açık hava sergileme tekniklerinin başarılı bir örneğini teşkil ediyor.

Anıtsal Mimarinin Sembolik Dili

Tarsus şehir girişinde, Mersin yönünde konumlandırılan bu kültür parkının mekânsal organizasyonu, sanat tarihçisi gözüyle değerlendirildiğinde dikkat çekici bir sembolik düzenleme sergiliyor. Merkezde Nusret Mayın Gemisi'nin anıtsal varlığı, doğusunda yer alan küçük kapalı alan ve idare binasıyla birlikte, ziyaretçiyi tarihsel bir anlatıya yönlendiren müzeografik bir kurgu oluşturuyor.

Park içindeki Seyit Onbaşı heykeli, Çanakkale Savaşı'nın ikonografik temsilinde önemli bir yere sahip. Bu heykel, ulusal belleğin görsel sembollerinden biri olarak, anıtsal sanatın toplumsal hafızayı canlı tutma işlevini yerine getiriyor. Heykelin park düzenlemesi içindeki konumu, tematik bir bütünlük oluşturarak ziyaretçinin tarihsel deneyimini derinleştiriyor.

Tarihi Geminin Müze Dönüşümü

1911'de Kiel'de kızağa konulan ve 1913'te Osmanlı Donanması'na katılan Nusret'in müze olarak yeniden doğuşu, kültürel miras yönetiminin çarpıcı bir örneğini sunuyor. Geminin 1955'te görevden ayrılması, 1962'de kuru yük gemisi olarak satılması ve sonrasında Mersin'de batması - kaynaklarda 1989'da limanda veya 1990'da açıkta alabora olduğu belirtiliyor - bu tarihi eserin dramatik yaşam öyküsünü oluşturuyor.

1999'da gönüllülerce çıkarılan geminin, 2002'de Tarsus Belediyesi tarafından satın alınması ve üç parçaya ayrılarak 27 kilometrelik yolculukla Tarsus'a taşınması, restorasyon tarihinde dikkat çekici bir lojistik başarı hikâyesi. 4,5 saatlik bu taşıma operasyonu, büyük boyutlu kültürel eserlerin korunması konusundaki teknik zorlukları gözler önüne seriyor.

Çanakkale Deniz Zaferi'nin Sembolik Mekânı

7/8 Mart 1915 gecesi Erenköy Koyu'na paralel mayın hattını döşeyen Nusret'in, 18 Mart 1915'te Çanakkale Savaşı'nın seyrini değiştirmesi, bu gemiye "dünyanın en ünlü mayın gemisi" unvanını kazandırmış. Kaynaklarda geminin batırdığı düşman zırhlıları konusunda farklı bilgiler yer alsa da - Bouvet, Inflexible ve Bolva; diğer kaynaklarda HMS Irresistible ve HMS Ocean - geminin tarihsel önemi tartışılmaz.

İngiliz General Oglander'ın gizli mayın hattının "seferin talihi üzerindeki etkisinin ölçülemez" olduğu ifadesi, Corbett'in 8 Mart gecesi Türklerin manevra sahasına 20/26 mayın döktüğü tespiti ve Churchill'in "o incecik çelik halatta sallanan yirmi altı demir kap"ın savaşın akıbetindeki payına dair vurgusu, bu geminin tarihsel değerini uluslararası kaynaklarla da doğruluyor.

Modern Müzecilik Uygulamaları

2003'te Nusret Mayın Gemisi Kültür Parkı'na yerleştirilerek anıt-müze olarak ziyarete açılan gemi, açık hava müzeciliğinin başarılı bir uygulaması. Gemi güvertesi ve sergileme alanlarının ziyaretçilere sunulması, tarihi eserlerin in-situ sergileme tekniklerinin etkin kullanımını gösteriyor.

2011'de Gölcük'te bire bir "tıpkı yapımı" TCG NUSRET müze gemisinin inşa edilmesi ve 8 Mart 2015'te 100. yıl anma töreninde temsili mayın bırakma seyrine çıkması, orijinal eserin kültürel değerinin çağdaş müzecilik anlayışıyla nasıl yaşatıldığının göstergesi.

Kültürel Miras Değeri ve Ziyaret Deneyimi

Savaş tarihi bilincini yaşatan anıt-müze ve tematik park niteliği taşıyan bu mekân, ulusal bellekte Seyit Onbaşı figürü ve Çanakkale ruhunun simgesel mekânlarından biri olarak işlev görüyor. Ana cadde üzerindeki konumu sayesinde kolay erişim sağlanan park, şehir içi ulaşım araçlarıyla rahatlıkla ulaşılabiliyor.

Sanat tarihçisi perspektifimden, Seyit Onbaşı heykeli ve tematik düzenlemelerle oluşturulan fotoğraf noktaları, ziyaretçilerin tarihsel deneyimini görsel bellek oluşturma süreciyle destekliyor. Çanakkale temalı açık hava düzenlemeleri, anıtsal sanatın eğitici işlevini modern sergileme teknikleriyle harmanlıyor.

Mersin-Tarsus arasındaki 27 kilometrelik mesafede, ana cadde üzerinde konumlanan bu kültür parkı, bölgesel turizm rotalarında önemli bir durak niteliği taşıyor. Tarsus Çanakkale Parkı adıyla da bilinen bu mekân, kültürel miras turizminin somut örneklerinden biri olarak, tarihsel bilincin çağdaş nesillere aktarılmasında kritik bir rol üstleniyor.