Mersin Nusret Mayın Gemisi: Tarsus'un Çanakkale Deniz Zaferi Anıt-Müzesi

Osmanlı denizcilik tarihinin en kritik dönemlerinden birini temsil eden Nusret Mayın Gemisi, bugün Mersin'in Tarsus ilçesinde bir kültür parkı olarak ziyaretçilerini ağırlamaktadır. Tarihçi gözüyle incelediğimizde, bu geminin hikayesi sadece bir deniz aracının öyküsü değil, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemindeki stratejik savunma anlayışının ve teknolojik modernleşme çabalarının somut bir örneğidir.

Osmanlı Donanması'nda Modernleşme ve Nusret'in İnşası

1911 yılında Almanya'nın Kiel tersanesinde kızağa konulan Nusret, Osmanlı İmparatorluğu'nun 20. yüzyıl başlarındaki denizcilik modernleşme politikalarının bir ürünüdür. 1913 yılında Osmanlı Donanması'na katılan bu mayın gemisi, dönemin teknolojik standartlarına uygun olarak 40,2 metre uzunluk ve 7,5 metre genişliğinde inşa edilmiştir. Bu boyutlar, geminin hem manevra kabiliyetini hem de operasyonel etkinliğini göz önünde bulundurarak tasarlandığını göstermektedir.

Çanakkale Savaşları'ndaki Kritik Rol

Nusret'in tarihsel önemi, 7/8 Mart 1915 gecesi gerçekleştirdiği stratejik operasyonla zirveye ulaşmıştır. Erenköy Koyu'na paralel olarak döşenen mayın hattı, 18 Mart 1915 tarihinde Çanakkale Savaşı'nın seyrini değiştiren kritik bir faktör olmuştur. Bu operasyonun tarihsel sonuçlarını değerlendirirken, farklı kaynaklardaki bilgi farklılıklarına dikkat çekmek gerekir.

Kaynaklarda geminin batırdığı düşman zırhlıları konusunda farklı bilgiler yer almaktadır. Bazı kaynaklarda Bouvet, Inflexible ve Bolva zırhlılarının batırıldığı belirtilirken, diğer kaynaklarda HMS Irresistible ve HMS Ocean gemilerinin adı geçmektedir. Bu tür kaynak farklılıkları, savaş dönemlerindeki bilgi akışının karmaşıklığını ve propaganda unsurlarının etkisini göstermesi açısından önemlidir.

Batı Kaynaklarında Nusret Operasyonu

Operasyonun etkisini değerlendirirken, İngiliz kaynaklarının analizleri dikkat çekicidir. İngiliz General Oglander, gizli mayın hattının "seferin talihi üzerindeki etkisinin ölçülemez" olduğunu kaydetmiştir. Corbett'in kayıtlarına göre, 8 Mart gecesi Türklerin manevra sahasına 20 ila 26 mayın döktüğü belirtilmektedir. Winston Churchill'in ifadesi ise operasyonun psikolojik etkisini vurgulamaktadır: "o incecik çelik halatta sallanan yirmi altı demir kap"ın savaşın akıbetindeki payını özellikle belirtmiştir.

Cumhuriyet Dönemi ve Sivil Hizmet

Nusret'in hikayesi Çanakkale Savaşları ile sona ermemiştir. Gemi, 1955 yılına kadar Türk Donanması'nda aktif görev yapmış, bu tarihte görevden ayrılmıştır. 1962 yılında satılarak kuru yük gemisi olarak sivil hizmete geçmiştir. Bu dönüşüm, Cumhuriyet döneminde askeri teknolojinin sivil kullanıma adaptasyonunun bir örneği olarak değerlendirilebilir.

Mersin'deki Son Dönem ve Kurtarma Çalışmaları

Nusret'in Mersin'deki son dönemi, geminin tarihsel değerinin korunması açısından kritik bir süreç olmuştur. Kaynaklarda geminin batış tarihi konusunda farklı bilgiler bulunmaktadır: bir kaynak 1989'da limanda battığını belirtirken, başka bir kaynak 1990'da açıkta alabora olduğunu bildirmektedir. Bu tür tarih farklılıkları, yakın dönem olaylarında bile kaynak eleştirisinin önemini göstermektedir.

1999 yılında gönüllülerce çıkarılan gemi, 2002 yılında Tarsus Belediyesi tarafından satın alınmıştır. Geminin Tarsus'a taşınması teknik açıdan zorlu bir operasyon olmuştur: üç parçaya ayrılarak tırla 27 kilometre mesafedeki Tarsus'a 4,5 saatte taşınmıştır.

Anıt-Müze Olarak Yeniden Doğuş

2003 yılında Nusret Mayın Gemisi Kültür Parkı'na yerleştirilerek anıt-müze olarak ziyarete açılan gemi, tarihsel belleğin korunması açısından önemli bir adım olmuştur. 6000 metrekarelik park düzeninde merkezde yer alan gemi, doğusunda küçük kapalı alan ve idare binası ile desteklenmiştir. Parkta yer alan Seyit Onbaşı heykeli, Çanakkale Savaşları'nın kollektif hafızadaki sembolik unsurlarını tamamlamaktadır.

2011 yılında Gölcük'te inşa edilen bire bir "tıpkı yapımı" TCG NUSRET müze gemisi, orijinal geminin tarihsel öneminin devam ettiğini göstermektedir. 8 Mart 2015'te 100. yıl anma töreninde temsili mayın bırakma seyrine çıkması, tarihsel olayların anma kültürü açısından anlamlıdır.

Tarihsel Bellek ve Kültürel Miras

"Dünyanın en ünlü mayın gemisi" unvanıyla Çanakkale Deniz Zaferi'nin sembollerinden biri haline gelen Nusret, ulusal bellekte özel bir yere sahiptir. Tarsus'taki konumu, Mersin-Tarsus ana cadde üzerinde şehir girişinde bulunması, geminin sembolik değerinin kentsel mekandaki yansımasını göstermektedir.

Akademik perspektiften değerlendirildiğinde, Nusret Mayın Gemisi Kültür Parkı sadece bir müze değil, aynı zamanda savaş tarihi bilincini yaşatan tematik bir mekandır. Mersin şehir merkezinden 27 kilometre uzaklıktaki bu lokasyon, hem yerel hem de ulusal tarih bilincinin korunması açısından stratejik bir konumdadır.