Mersin Softa Kalesi: Bozyazı'nın Çok Katmanlı Antik Kalesi Arkeolojik İncelemesi

Onlarca yıldır Anadolu'nun farklı antik kentlerinde kazı çalışmaları yürüten bir arkeolog olarak, Mersin'in Bozyazı ilçesindeki Softa Kalesi'ni incelediğimde, karşımda son derece önemli bir çok katmanlı yerleşim buluyorum. Kaledibi Mahallesi'nde, 140 metre yüksekliğindeki Fidik tepesi üzerinde konumlanan bu antik kale, arkeolojik açıdan büyüleyici bir stratigrafi sunuyor.

Arkeolojik Stratigrafi ve Tarihi Katmanlar

Saha çalışmalarımda gözlemlediğim en önemli özellik, Softa Kalesi'nin çok geniş bir zaman dilimine yayılan katmanlı yapısıdır. Geç Roma İmparatorluğu döneminde Sycae adıyla kurulan bu kale, arkeolojik bulgular ışığında kesintisiz bir iskân süreci göstermektedir. Bizans İmparatorluğu döneminde de aktif olarak kullanılan yerleşim, 13. yüzyılda Anadolu Selçuklu komutanlarından Ertokuş Bey tarafından alınmıştır.

Kazı metodolojisi açısından değerlendirdiğimde, kalenin son dönemlerinde Kilikya Ermeni Krallığı ve ardından Karamanoğlu Beyliği kontrolüne geçmesi, seramik analizlerinde farklı kültürel katmanların izlenmesini sağlamaktadır. En son Karamanoğlu Beyliği döneminde iskan edilen yerleşim, 1470'li yıllarda Gedik Ahmet Paşa tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Mimari Analiz ve Yapısal Özellikler

Arkeolojik belgeleme çalışmalarımda, Softa Kalesi'nin oval formlu sur sistemi dikkat çekici bulgular sunmaktadır. En dar boyutu 80 metre olan surlar, çift sıra halinde dış kale ve iç kale surları şeklinde planlanmıştır. Bu savunma mimarisi, Geç Roma döneminin tipik kale yapılarıyla uyumludur ve yer yer iyi korunmuş durumda bulunmaktadır.

Batı yönündeki giriş kapısının ara mekanla güçlendirilmesi, dönemin savunma tekniklerinin başarılı bir uygulamasıdır. Kale girişinin sonunda duvarları halen ayakta olan cami kalıntısı, İslami dönemdeki kullanımın somut kanıtını oluşturmaktadır. Bir rama ile ulaşılan ve saray olduğu tahmin edilen mekan, yerleşimin idari yapısına dair önemli ipuçları vermektedir.

Su Yönetimi ve Yaşam Alanları

Antik kentlerdeki su yönetim sistemlerini inceleyen bir arkeolog olarak, Softa Kalesi'ndeki sarnıç sistemini özellikle önemli buluyorum. Roma ve Bizans dönemlerinde kullanılmış, içleri sıvalı çok sayıda sarnıç, yerleşimin su ihtiyacının nasıl karşılandığını göstermektedir. Sur duvarlarına yakın konumda bulunan küçük ölçekli Geç Roma Dönemi hamamı, sosyal yaşamın arkeolojik kanıtlarından biridir.

Nekropol Alanı ve Mezar Mimarisi

Güney yamacında Anemurium Antik Kenti'ndeki mimari biçimde inşa edilmiş iki katlı mezar, bölgesel mimari geleneğin sürekliliğini göstermektedir. Üst örtüsü tonozla örtülü olan bu mezar yapısı ne yazık ki yıkılmış durumdadır. Güney yamaçlarında çok sayıda mezarın bulunması, yerleşimin nekropol alanının kapsamını ortaya koymaktadır.

Epigrafik çalışmalar açısından değerlendirildiğinde, bu mezar alanları dönemin ölü gömme gelenekleri ve sosyal yapısı hakkında önemli veriler sunma potansiyeline sahiptir.

Bölgesel Bağlantılar ve Arsinoe İlişkisi

Arkeolojik survey çalışmalarında tespit ettiğimiz en önemli bulgulardan biri, yapı gruplarının eski liman kenti Arsinoe'ye kadar uzanmasıdır. Bu durum, Softa Kalesi'nin sadece izole bir savunma yapısı olmadığını, geniş bir yerleşim ağının parçası olduğunu göstermektedir. Mamure Kalesi ile karşı karşıya konumda bulunması da bölgesel savunma stratejisinin bir parçası olarak değerlendirilebilir.

Koruma ve Restorasyon Çalışmaları

Kültürel miras koruma teknikleri açısından değerlendirdiğimde, başlatılan restorasyon ve ulaşım çalışmaları son derece önemlidir. D.400 devlet karayolunun hemen kuzeyinde, Bozyazı ilçe merkezine 4 km mesafede konumlanan kaleye ulaşım için 200 metrelik yürüyüş gereklidir.

Ziyaret Önerileri ve Arkeolojik Gözlem

Arkeoloji meraklıları için Softa Kalesi, çok katmanlı bir tarihi yerleşimi gözlemleme fırsatı sunmaktadır. Her zaman açık olan ve ücretsiz giriş imkanı bulunan kale, çift sıra surları ve manzarası ile dikkat çekmektedir. Aileler, araştırmacılar ve öğrenciler için uygun olan bu alan, stratigrafi ve mimari analiz açısından eğitici bir deneyim sağlamaktadır.

Yerli halk arasında 'esrarengiz kale' olarak adlandırılan Softa Kalesi, arkeolojik potansiyeli tam olarak ortaya çıkarılmayı bekleyen önemli bir kültürel miras alanıdır. Sistematik kazı çalışmaları ile bu çok katmanlı yerleşimin gizlediği tarihsel bilgiler gün ışığına çıkarılabilir.