Mersin Softa Kalesi: Mersin'in Çok Katmanlı Tarihi Kalesi ve Bizans-Osmanlı Geçiş Dönemi

Mersin'in Bozyazı ilçesinde, Kaledibi Mahallesi sınırları içerisinde yer alan Softa Kalesi, Anadolu'nun güney kıyılarındaki stratejik konumu ile tarih boyunca farklı medeniyetlerin ilgisini çekmiş önemli bir savunma yapısıdır. Orijinal adı Sycae olan bu kale, 140 metre yüksekliğindeki Fidik tepesi üzerinde kurulmuş olup, çok katmanlı tarihi yapısıyla Bizans-Osmanlı geçiş döneminin önemli tanıklarından birini oluşturmaktadır.

Stratejik Konum ve Mimari Özellikleri

Kale, D.400 devlet karayolunun hemen kuzeyinde, Bozyazı ilçe merkezine 4 km mesafede konumlanmıştır. Mamure Kalesi ile karşı karşıya olan bu stratejik nokta, antik dönemden itibaren bölgenin kontrolü açısından kritik bir öneme sahip olmuştur. Oval formdaki surları en dar boyutu 80 metre olan kalenin, çift sıra halindeki sur sistemi dikkat çekici bir savunma mimarisi sergiler.

Dış kale ve iç kale surlarından oluşan bu sistem, dönemin askeri mühendisliğinin gelişmiş örneklerinden birini sunar. Batı yönündeki giriş kapısı, ara mekanla savunma gücünün artırıldığı bir tasarıma sahiptir. Bu mimari çözüm, özellikle Bizans döneminin savunma stratejilerini yansıtan önemli bir detaydır.

Geç Roma'dan Selçuklu'ya: Tarihi Süreç

Arşiv kaynaklarının analizi, kalenin Geç Roma İmparatorluğu döneminde inşa edildiğini ve Bizans İmparatorluğu süresince aktif olarak kullanıldığını göstermektedir. 13. yüzyılda yaşanan siyasi dönüşümler, kalenin el değiştirmesinde belirleyici olmuştur. Bu dönemde Anadolu Selçuklu Devleti komutanlarından Ertokuş Bey tarafından alınan kale, Türk-İslam hakimiyetine geçmiştir.

Anadolu Selçuklu Devletinin son dönemlerinde yaşanan siyasi parçalanma, kalenin kontrolünün sık sık el değiştirmesine neden olmuştur. Önce Kilikya Ermeni Krallığı, ardından Karamanoğlu Beyliği tarafından ele geçirilen kale, bu dönemde son kez iskan edilmiştir. Bu süreç, 13-15. yüzyıllar arasında Anadolu'da yaşanan siyasi istikrarsızlığın yerel yansımalarını göstermesi açısından önemlidir.

Osmanlı Hakimiyeti ve Gedik Ahmet Paşa Dönemi

1470'li yıllarda Osmanlı İmparatorluğu vezirlerinden Gedik Ahmet Paşa'nın kaleyi Osmanlı topraklarına katması, bölgenin Osmanlı hakimiyetine geçişinin önemli dönüm noktalarından birini oluşturur. Bu tarih, Osmanlı İmparatorluğu'nun Akdeniz kıyılarındaki hakimiyetini pekiştirme politikasının bir parçası olarak değerlendirilmelidir.

Gedik Ahmet Paşa'nın bu dönemdeki faaliyetleri, Osmanlı genişleme stratejisinin sistematik karakterini göstermektedir. Kalenin Osmanlı kontrolüne geçmesi, sadece askeri bir başarı değil, aynı zamanda bölgenin idari ve ekonomik entegrasyonunun da başlangıcını ifade etmektedir.

Çok Katmanlı Yerleşim ve Kültürel Süreklilik

Softa Kalesi'nin en dikkat çekici özelliklerinden biri, çok geniş alana yayılmış çok katmanlı tarihi yerleşim karakteri taşımasıdır. Kale girişinin sonundaki duvarları halen ayakta olan cami kalıntısı, İslami dönemin mimari izlerini yansıtırken, Roma ve Bizans dönemlerinde kullanılmış içleri sıvalı çok sayıda sarnıç, su yönetimi teknolojisinin sürekliliğini göstermektedir.

Güney yamacında Anemurium Antik Kenti'ndeki mimari biçimde inşa edilmiş iki katlı mezar ve çevresindeki çok sayıda mezar, bölgenin antik dönemden itibaren süregelen yerleşim karakterini ortaya koymaktadır. Yapı gruplarının eski liman kenti Arsinoe'ye kadar uzanması, kalenin sadece askeri değil, aynı zamanda ticari ve sivil yaşamın da merkezi olduğunu göstermektedir.

Mimari Katmanların Analizi

Sur duvarlarına yakın konumda bulunan küçük ölçekli Geç Roma Dönemi hamamı, Roma mimarisinin yerel adaptasyonunu yansıtan önemli bir kalıntıdır. Bir rama ile ulaşılan ve saray olduğu tahmin edilen mekan ise, kalenin idari merkez işlevini göstermektedir. Bu mimari unsurlar, farklı dönemlerin yapı tekniklerinin bir arada görülebileceği nadir örneklerden birini oluşturmaktadır.

Tarihsel Değerlendirme ve Sonuç

Softa Kalesi, Geç Roma İmparatorluğu'ndan Osmanlı İmparatorluğu'na uzanan geniş zaman diliminde, Anadolu'nun güney kıyılarındaki siyasi ve kültürel dönüşümlerin somut tanığı durumundadır. Kalenin farklı medeniyetler tarafından sürekli kullanılması, stratejik konumunun yanı sıra mimari yapısının işlevselliğini de ortaya koymaktadır.

Günümüzde başlatılan restorasyon ve ulaşım çalışmaları, bu tarihi mirasın gelecek nesillere aktarılması açısından önemli bir adım teşkil etmektedir. Yerli halk arasında 'esrarengiz kale' olarak adlandırılan Softa Kalesi, sadece mimari değil, aynı zamanda toplumsal hafızanın da bir parçası haline gelmiştir.

Sonuç olarak, Softa Kalesi'nin tarihi analizi, Anadolu'da yaşanan medeniyetler arası geçişlerin yerel düzeydeki yansımalarını anlamak açısından değerli veriler sunmaktadır. Bu tür çok katmanlı tarihi yapılar, geçmişin sadece kronolojik bir sıralaması değil, kültürel sürekliliğin ve dönüşümün de somut kanıtları olarak karşımızda durmaktadır.