Mersin Sultan Alaeddin Camii: Anamur'un Karamanoğulları Döneminden Kalma Mimari Hazinesi

Sanat tarihçisi olarak Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde yaptığım araştırmalar sırasında karşılaştığım en ilginç mimari örneklerden biri, Mersin'in Anamur ilçesinde yer alan Sultan Alaeddin Camii'dir. Esentepe Mahallesi'nde (325 Sokak) konumlanan bu yapı, kaynaklarda Akarca Mahallesi olarak da geçen bölgede, Karamanoğulları döneminin mimari anlayışını günümüze taşıyan nadir örneklerden biridir.

Karamanoğulları Döneminin Mimari Mirası

Anamur'un en eski camisi olan Sultan Alaeddin Camii, Karamanoğulları döneminde inşa edilmiş olup, yapım tarihi konusunda kaynaklarda 1261 ve 1326 olmak üzere iki farklı tarih yer almaktadır. Giriş kapısı üzerindeki kitabede 1326 H. tarihi okunmakta ancak bu yazının orijinal olmadığı bilinmektedir. Bu tarihsel belirsizlik, dönemin yazılı kaynaklarının sınırlılığını ve mimari eserlerin tarihlendirilmesindeki zorlukları göstermesi açısından önemlidir.

Eşsiz Mimari Karakteristikler

Sultan Alaeddin Camii'ni sanat tarihi açısından özel kılan en önemli özellik, merkezi planlı yapısı ve tamamen kesme taştan inşa edilmiş kubbeli mimarisidir. Camiye batı yönünde yer alan basık kemerli taş kapıdan girildiğinde, ziyaretçiyi girişin tam karşısında fazla derinliği olmayan taş mihrap karşılar. Sağ tarafta ise orijinal olmayan ahşap minber bulunmaktadır.

Yapının en dikkat çekici mimari özelliği, kubbeye geçiş sisteminde kendini gösterir. Köşelerde ve yan duvarlar üzerinde sağır sivri kemerli açıklıklarda duvar içine gömülmüş yuvarlak iç dolgu ile sağlanan bu geçiş sistemi, geleneksel Türk mimarisinde pek görülmeyen bir tarzdır. Bu özgün çözüm, Karamanoğulları döneminin yerel mimari anlayışının ne denli yaratıcı olduğunu göstermektedir.

Yapısal Detayların Analizi

Mimari detayları incelediğimde, sağır kemerlerin ayaklarının üçgenimsi payandalarla desteklendiği görülmektedir. Bu yapısal çözüm, hem estetik hem de statik açıdan düşünülmüş bir yaklaşımı yansıtır. Giriş kapısının hemen üzerinde yer alan altı satırlık kitabe, yapının tarihsel kimliğini belgeleyen önemli bir epigrafik veri kaynağıdır.

Restorasyon sürecinde yapıda önemli değişiklikler yaşanmıştır. Restorasyon öncesinde 15-20 metre uzunluğunda, yivli ve tek şerefeli bir minareye sahip olan cami, restorasyon sonrasında eski minarenin yıkılması ve yerine yivsiz taş minarenin inşa edilmesiyle bugünkü görünümüne kavuşmuştur. Bu müdahale, kültürel miras koruma açısından tartışmalı bir yaklaşım olsa da yapının günümüzde ibadete açık olmasını sağlamıştır.

Kültürel Bağlam ve Çevresel İlişkiler

Sultan Alaeddin Camii'nin kültürel önemini tam olarak kavrayabilmek için çevresel bağlamını da göz önünde bulundurmak gerekir. Caminin karşısında Karamanoğulları döneminden kalma bir han ve köprü bulunması, bu bölgenin dönemin önemli bir yerleşim merkezi olduğunu göstermektedir. Bu yapılar topluluğu, Karamanoğulları döneminin kentsel planlama anlayışını ve mimari programını anlamamız açısından değerli veriler sunmaktadır.

Restorasyon ve Koruma Çalışmaları

Yakın dönemde Anıtlar Yüksek Kurulu Adana Kültür Müdürlüğü tarafından ihaleye çıkarılarak gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları, yapının günümüzde ibadete açık olmasını sağlamıştır. Bu süreç, kültürel miras yönetimi açısından önemli bir örnek teşkil etmekte, ancak orijinal minareye yapılan müdahale gibi bazı uygulamalar, restorasyon etiği bağlamında değerlendirilmeyi gerektirmektedir.

İnanç Turizmi Potansiyeli

Sultan Alaeddin Camii, inanç turizmi kategorisinde değerlendirilen önemli bir destinasyondur. Anamur'a şehir içi ulaşım araçları ile kolayca ulaşılabilmesi, yapının ziyaret edilebilirliğini artırmaktadır. Cami ziyareti sırasında karşısında bulunan Karamanoğulları dönemine ait han ve köprünün de görülebilmesi, ziyaretçilere bütüncül bir tarihsel deneyim sunmaktadır.

Sonuç: Mimari Mirasın Korunması

Sultan Alaeddin Camii, Karamanoğulları döneminin özgün mimari anlayışını yansıtan nadir örneklerden biri olarak, Anadolu sanat tarihindeki yerini korumaktadır. Özellikle kubbeye geçiş sistemindeki özgün çözüm, dönemin yerel mimari geleneklerinin ne denli yaratıcı olduğunu göstermektedir. Bu yapı, gelecek nesillere aktarılması gereken kültürel mirasımızın önemli bir parçası olarak, koruma ve araştırma çalışmalarının sürdürülmesini gerektirmektedir.