Mersin Tarsus Müzesi: Tarsus'un 7500 Yıllık Arkeolojik Hazinelerinin Evi

Onlarca yıldır Anadolu'nun çeşitli antik kentlerinde kazı çalışmaları yürüten bir arkeolog olarak, Mersin'in Tarsus ilçesindeki Tarsus Müzesi'ni ziyaret ettiğimde, 7500 yıllık kesintisiz kültür dokusunun ne anlama geldiğini bir kez daha anladım. Bu müze, sadece bir sergileme alanı değil; toprak altından çıkarılan her buluntunun hikâyesini bilimsel metodoloji ile harmanlayarak sunan nadir kurumlardan biridir.

Müzenin Tarihsel Yolculuğu: Medreseden Modern Müzeye

Tarsus Müzesi'nin kendisi de arkeolojik bir katmanlaşma örneği sunuyor. 1557 yılında Ramazanoğulları Beylerinden Kubat Paşa tarafından açık avlulu medrese olarak inşa edilen Kubat Paşa Medresesi, 1970-1971 yılında müze işlevine dönüştürülerek ilk kez hizmete açıldı. Bir arkeolog gözüyle bakıldığında, bu dönüşüm sürecinin kendisi de kültürel süreklilik açısından oldukça anlamlı.

Müze, 1998-1999 yılına kadar bu tarihi yapıda faaliyet gösterdi. Ardından Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın yaptırdığı 75. Yıl Tarsus Kültür Merkezi Kompleksi'ne taşınarak 2000 yılından itibaren yeni binasında hizmet vermeye başladı. Ancak 2018 Temmuz'unda bakım onarım çalışmaları nedeniyle ziyarete kapandı.

Müzenin son durağı ise oldukça ilginç bir hikâye barındırıyor. 1950 yılında tamamlanan ve 59 yıl boyunca Adliye Sarayı olarak kullanılan yapı, 2013 yılında Milli Emlak Müdürlüğü tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı'na tahsis edildi. Ekim 2018'de müze idari birimi geçici olarak Şehitkerim Mahallesi'ndeki lojmana, eserler ise Boğaziçi Üniversitesi Gözlükule Kazıları Araştırma Merkezi depolarına taşındı. 2020 Eylül'ünde Eski Adliye Binası'na yerleşen müze, restorasyon ve teşhir-tanzim çalışmalarının tamamlanmasının ardından 22 Aralık 2020 tarihinde kapılarını yeniden açtı.

Arkeolojik Koleksiyonun Bilimsel Değeri

Kazı deneyimim boyunca gözlemlediğim en önemli husus, buluntuların stratigrafik bağlamlarının korunmasının ne kadar kritik olduğudur. Tarsus Müzesi'nde sergilenen 806 adet arkeolojik eser, bu prensibi mükemmel şekilde yansıtıyor. Paleolitik dönemden başlayarak Doğu Roma Dönemi'ne kadar uzanan kronolojik sıralama, ziyaretçilere Tarsus'un kültürel katmanlaşmasını sistematik olarak sunuyor.

Müzedeki Neolitik ve Kalkolitik dönem buluntuları, özellikle seramik analizi açısından büyük önem taşıyor. Bu dönemlere ait çanak çömlek parçaları, yerleşim modellerini ve teknolojik gelişimi anlamak için kritik veriler sağlıyor. Tunç Çağı ve Demir Çağı eserleriyse, Anadolu'nun metalurji tarihindeki yerini gösteren somut kanıtlar sunuyor.

Arkaik, Klasik Çağ ve Hellenistik Dönem buluntuları, Tarsus'un antik çağlardaki kozmopolit yapısını gözler önüne seriyor. Roma ve Doğu Roma Dönemi eserleri ise, kentin imparatorluk dönemindeki stratejik önemini arkeolojik bulgularla destekliyor.

Sikke Koleksiyonu: Ekonomik Arkeolojinin Tanıkları

810 adet sikkeden oluşan koleksiyon, bir arkeolog için gerçek bir hazine. Grek, Hellenistik ve Roma Dönemi sikkelerinden başlayarak Doğu Roma Dönemi'ne, oradan da İslami Dönem'in Abbasi, Emevi, İlhanlı, Artuklu, Selçuklu ve Osmanlı sikkelerine uzanan geniş yelpaze, Tarsus'un ticaret tarihini numizmatik verilerle belgeliyor. Avrupa sikkelerinin varlığı ise kentin uluslararası ticaret ağlarındaki konumunu gösteriyor.

Sikke analizi, kazı çalışmalarında tarihleme için en güvenilir yöntemlerden biridir. Bu koleksiyondaki her sikke, bulunduğu stratigrafik tabakaya göre değerlendirildiğinde, Tarsus'un ekonomik ve siyasi tarihine ışık tutuyor.

Modern Müzecilik Uygulamaları ve Bilimsel Sunum

Müzenin üç katlı yapı düzeni, arkeolojik metodolojinin sergileme alanına yansıması açısından oldukça başarılı. Bodrum katta arkeolojik eser ve sikke teşhir salonları, zemin katta etnografik eser teşhir salonu ve birinci katta idari bölümler bulunuyor. Bu düzenleme, kronolojik sıralamayı destekleyerek ziyaretçilerin sistematik bir gezinti yapmasını sağlıyor.

Silikon mankenler, dioramalar, balistroller ve interaktif sistemlerle desteklenen modern müzecilik uygulamaları, arkeolojik buluntuların hikâyelerini anlaşılır kılıyor. Bu yaklaşım, özellikle genç ziyaretçilerin arkeoloji bilimine ilgi duymasını sağlıyor.

Etnografik Koleksiyonun Tamamlayıcı Rolü

407 adet etnografik eserden oluşan koleksiyon, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi'ne ait buluntuları içeriyor. Bir arkeolog olarak, bu eserlerin arkeolojik buluntularla birlikte sergilenmesinin kültürel süreklilik açısından ne kadar değerli olduğunu vurgulamak istiyorum. Geçmişin sadece antik dönemlerle sınırlı olmadığını, yakın tarihimizin de arkeolojik metodolojilerle incelenebileceğini gösteriyor.

Ziyaret Önerileri ve Pratik Bilgiler

Müze her gün 08:00-19:00 saatleri arasında açık, gişe kapanışı ise 18:30. T.C. vatandaşları için MüzeKart geçerli. Engelli vatandaşlar için asansör sistemi mevcut. Mescit, hediyelik eşya dükkânı, kafe ve bebek bakım odası gibi ek hizmetler de bulunuyor.

Bir arkeolog olarak tavsiyem, müzeyi ziyaret etmeden önce Tarsus'un genel tarihsel gelişimi hakkında temel bilgi edinmek. Bu, sergilenen eserlerin bağlamını daha iyi anlamanızı sağlayacaktır.

Sonuç: Yaşayan Arkeolojinin Merkezi

Tarsus Müzesi, 7500 yıllık kesintisiz kültür dokusunu bilimsel metodoloji ile harmanlayarak sunan nadir kurumlardan biri. Her arkeolog ve tarih meraklısının mutlaka ziyaret etmesi gereken bu müze, geçmişin sadece kitaplarda değil, toprak altından çıkan somut bulgularla da okunabileceğini kanıtlıyor. Mersin'in bu değerli kurumu, Anadolu arkeolojisinin zenginliğini tüm dünyaya tanıtan önemli bir pencere görevi üstleniyor.