Mersin Tekir Ambarı Sarnıcı: Silifke'nin Bizans Dönemi Su Mimarisi Şaheseri

Sanat tarihçisi olarak yıllarımı Anadolu'nun tarihi yapılarını inceleyerek geçirirken, Bizans dönemi su mimarisinin en etkileyici örneklerinden biri olan Tekir Ambarı Sarnıcı ile karşılaştığımda, bu yapının Anadolu sarnıç mimarisindeki istisnai konumunu derhal fark ettim. Mersin'in Silifke ilçesi Pazarkaşı Mahallesi'nde, Silifke Kalesi'nin yer aldığı tepenin eteğinde konumlanan bu yapı, Bizans İmparatorluğu döneminin mühendislik ve mimari ustalığının somut bir kanıtıdır.

Mimari Analiz: Kaya Oyma Tekniğinin Mükemmelliği

Tekir Ambarı Sarnıcı'nın en dikkat çekici özelliği, mevcut anakayanın oyulması tekniğiyle inşa edilmiş olmasıdır. Bu yapım yöntemi, Bizans döneminde yaygın olan ancak bu ölçekte nadiren uygulanan bir tekniktir. 46 metre uzunluğunda, 23 metre genişliğinde ve 14 metre derinliğindeki bu anıtsal yapı, 10.000 metreküp su kapasitesiyle döneminin en büyük sarnıçları arasında yer almaktadır.

Sanat tarihçisi gözüyle incelediğimde, sarnıcın duvarlarının düzgün kesme taşlarla desteklenmesinin sadece işlevsel bir çözüm olmadığını, aynı zamanda yapıya anıtsal bir karakter kazandırmak amacını taşıdığını görüyorum. Bu yaklaşım, Bizans mimarisinin karakteristik özelliklerinden biri olan işlevsellik ve estetik kaygıların bir arada ele alınması prensibini yansıtmaktadır.

Dekoratif Unsurlar ve Sembolik Anlam

Sarnıcın uzun kenarında sekiz, kısa kenarında beş yuvarlak kemerli niş oluşturulması, yapının sadece işlevsel bir su deposu olmadığını, aynı zamanda estetik kaygılarla tasarlandığını göstermektedir. Bu nişler, Bizans mimarisinde sıkça karşılaştığımız ritim ve simetri anlayışının bir yansımasıdır. Yuvarlak kemer formu, Roma mimarisinden devralınan ve Bizans döneminde yaygın olarak kullanılan bir motiftir.

Güneydoğu köşesindeki helezonik taş merdiven, yapının mimari sofistikasyonunu gösteren önemli bir detaydır. Spiral merdiven formu, antik dönemden beri prestij ve ustalık göstergesi olarak kullanılmış, özellikle kamu yapılarında tercih edilmiştir.

Tarihi Bağlam ve Su Yönetimi Sistemi

Bizans İmparatorluğu döneminde inşa edilen bu sarnıç, şehrin su ihtiyacını karşılamak amacıyla tasarlanmıştır. Antik dönemde açılan Taşdöşeme su yolunun yetersiz kalması üzerine açılan Bahçebaşı su yolundan beslendiği bilgisi, yapının kentsel su yönetimi sisteminin bir parçası olduğunu göstermektedir. Bu durum, Bizans döneminde su mühendisliğinin ne denli gelişmiş olduğunun ve kamu hizmetlerine verilen önemin bir göstergesidir.

Anadolu Sarnıç Mimarisindeki Yeri

Uzun yıllar boyunca Anadolu'nun çeşitli bölgelerindeki Bizans dönemi yapılarını inceleme fırsatı bulduğum için, Tekir Ambarı Sarnıcı'nın Anadolu sarnıç mimarisinde örneği az bulunan yapılardan olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Boyutları, yapım tekniği ve mimari detayları açısından bu yapı, döneminin mühendislik bilgisinin doruk noktasını temsil etmektedir.

Koruma Durumu ve Kültürel Miras Değeri

Maalesef ki, Silifke ilçesinin en görkemli tarihi yapılarından biri olan bu sarnıç, herhangi bir koruma altında bulunmamaktadır. Sanat tarihçisi olarak bu durumun ne denli üzücü olduğunu vurgulamalıyım. Yapının bakımsız ve harap halde olması, içerisindeki tarihi nitelikteki taşların kırılmış ve dağılmış durumda bulunması, kültürel mirasımızın kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu göstermektedir.

İçinin molozla kaplı olması nedeniyle taban seviyesi ve su giriş kanallarının görülememesi, yapının orijinal mimari özelliklerinin tam olarak anlaşılmasını engellemektedir. Bu durum, acil restorasyon ve koruma çalışmalarının gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Ziyaret Önerileri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yapıyı ziyaret etmek isteyenler için, Mersin'e 95 km, Adana Şakirpaşa Havalimanı'na 170 km uzaklıkta olduğunu belirtmeliyim. Silifke'nin birçok önemli noktasına yürüme mesafesinde bulunması, kültür turizmi açısından avantaj sağlamaktadır. Giriş ücreti alınmaması ve zaman sınırlaması olmaması da ziyaretçiler için kolaylık teşkil etmektedir.

Ancak sarnıcın içine inildiğinde ayrık otları ve dikenli çalılar nedeniyle yürümenin zor olduğunu, kırılmış cam parçaları bulunabileceğini ve önündeki bilgi tabelasının okunmaz halde olduğunu belirtmek zorundayım. Bu durum, yapının acil bakım ve düzenleme ihtiyacını bir kez daha gözler önüne sermektedir.

Sonuç olarak, Tekir Ambarı Sarnıcı, Bizans dönemi su mimarisinin ve mühendisliğinin Anadolu'daki en önemli örneklerinden biridir. Bu yapının korunması ve gelecek nesillere aktarılması, kültürel mirasımızın sürekliliği açısından hayati önem taşımaktadır.