Mersin Titiopolis Antik Kenti: Anamur'un Roma Döneminden Kalma Sanat Hazinesi

Sanat tarihçisi olarak yıllarımı Anadolu'nun antik kentlerinde geçirirken, Mersin'in Anamur ilçesindeki Titiopolis Antik Kenti'nin sunduğu mimari ve sanatsal zenginlik karşısında her zaman büyülendiğimi söyleyebilirim. Kalınören Köyü'nde yer alan bu antik yerleşim, Roma İmparatorluğu döneminin sanat anlayışını ve mimari üslubunu günümüze taşıyan nadir örneklerden biridir.

Antik Kentin Sanatsal Kimliği ve Tarihsel Konumu

George Evart Bean ve Terence Bruce Mitford'un 1964-1968 yılları arasında gerçekleştirdikleri kapsamlı araştırmalar, bugünkü Kalınören Köyü'nün yerini Titiopolis olarak kesin şekilde belirlemiştir. Bir sanat tarihçisi gözüyle değerlendirdiğimde, bu antik kentin Anemurium'a bağlı olmayan bağımsız bir site konumunda bulunması, kendine özgü sanatsal geleneğinin gelişmesine olanak sağlamıştır.

Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerini kapsayan kalıntılar, sanat tarihinin farklı evrelerinin üst üste bindiği katmanlı bir yapı sergiler. Bu durum, kentin uzun soluklu kültürel devamlılığının ve sanatsal üretkenliğinin kanıtıdır.

Mimari Sanatın Görkemli Örnekleri

Titiopolis'in mimari dokusunu incelerken, kenti çeviren sur duvarlarının yapım tekniği dikkatimi çeker. Kabaca yontulmuş irili ufaklı çok köşeli taşlardan inşa edilen bu duvarlar, Roma döneminin pratik mimari anlayışını yansıtır. Sanat tarihçisi perspektifimle değerlendirdiğimde, bu teknik seçim hem işlevsellik hem de estetik kaygıları dengeleme amacı taşır.

Köy girişindeki bahçeler arasında yer alan burmalı sütun, sert gri renkli taştan işlenmiş olup, Roma döneminin sütun sanatının yerel yorumunu temsil eder. Bu sütunun spiral motifi, antik dönem dekoratif sanatının incelikli işçiliğini gözler önüne serer.

Bazilika Mimarisinin Sanatsal Analizi

Hamamın batısında konumlanan üç sahınlı bazilika, erken Hıristiyan mimarisinin Anadolu'daki gelişimini anlamamız açısından kritik öneme sahiptir. Narteksi belirgin olan bu yapının apsisinde yer alan diakonion odaları ve sintronon basamakları, Bizans dönemi kilise mimarisinin işlevsel düzenlemelerini yansıtır.

Bu bazilikanın apsisin arkasında revakla desteklenmiş çok amaçlı tasarımı, dönemin mimari sanatında görülen hibrit yaklaşımların önemli bir örneğidir. Sanat tarihçisi olarak bu tür yapılarda, dini işlevsellik ile toplumsal ihtiyaçların harmanlanan sentezini gözlemlerim.

Mozaik Sanatının İhtişamı

Titiopolis'in sanat tarihindeki en değerli hazinelerinden biri, yapıların zeminlerini süsleyen gri ve beyaz renkli mozaiklerdir. Bu mozaiklerdeki geobitkisel süslemeler, Roma döneminin dekoratif sanat anlayışının yerel uyarlamalarını sergiler. Bahçeler içerisindeki mozaik tabanlı mekanların işlevleri tam olarak anlaşılamasa da, sanatsal değerleri tartışılmazdır.

Mozaik sanatının bu örnekleri, antik dönem zanaatkarlarının teknik ustalığını ve estetik anlayışlarını günümüze aktaran belgeler niteliğindedir. Renk paleti ve motif seçimleri, dönemin sanat zevkini yansıtan önemli ipuçları sunar.

Nekropol Sanatının Anıtsal Örnekleri

Akropolün doğu yamacında bulunan sarkofaj, Titiopolis'in sanat tarihindeki en etkileyici eserlerinden biridir. Templum in antis tarzında kapakları olan bu dikdörtgen formlu mezar, gri renkli sert taştan ustalıkla işlenmiştir.

Sarkofajın cephesindeki ikonografik program, Roma döneminin ölüm sonrası yaşam inançlarını ve sanatsal sembolizmini yansıtır. Kanatlarını açmış kartal figürü, ruhun yükselişini simgelerken, yanlardaki girlandları taşıyan bukranion ve medusa başları, koruma ve bereket temalarını işler.

Lahitin yanındaki erkek figürü, elinde asa tutarak sehpa üzerinde oturur vaziyette betimlenmiştir. Bu figür, dönemin portreciliğinin stilistik özelliklerini ve toplumsal statü göstergelerini barındırır. Sanat tarihçisi gözümle değerlendirdiğimde, bu betimleme Roma döneminin bireysel portreciliğinin yerel yorumunu temsil eder.

Hamam Mimarisinin Teknik İncelikleri

Akropolün kuzey ucundaki tylos tipli hamam, antik dönem mühendislik sanatının görkemli bir örneğidir. Tonoz örtülü üç ayrı mekanlı bu yapının su sisteminin 20 metre ilerideki ninfeumdan sağlanması, dönemin teknik bilgi birikimini sergiler.

Bu hamamın bir gimnazyum yapısı olma ihtimali, Roma döneminin eğitim ve spor kültürünün mimari yansımalarını anlamamız açısından önemlidir. Sanat tarihçisi perspektifimle, bu tür çok işlevli yapılar antik dönem toplumsal yaşamının karmaşıklığını gözler önüne serer.

Kültürel Mirasın Korunması ve Gelecek Nesillere Aktarımı

Titiopolis Antik Kenti, Anamur'un batısında Ovabaşı köyü yolunun beşinci kilometresinde yer alır ve özel araçla ulaşılabilir. Akdeniz kıyısındaki konumu, antik dönemde ticaret ve kültürel etkileşim merkezi olma özelliğini desteklemiştir.

Sanat tarihçisi olarak, bu antik kentin sunduğu mimari ve sanatsal zenginliklerin korunması gerektiğini vurgularım. Köy yerleşmesinin altında kalan bouleuterion, ninfeum, odeon ve tiyatro gibi yapıların gelecekte ortaya çıkarılması, Titiopolis'in tam sanatsal potansiyelini anlamamızı sağlayacaktır.

Bu antik kent, Roma döneminin sanat anlayışını, Bizans mimarisinin erken örneklerini ve antik dönem yaşam kültürünün izlerini bir arada sunan eşsiz bir sanat tarihî hazinedir. Anamurium Antik Kenti'ne benzer tarihi dokusuyla, Anamur'un arkeolojik zenginlikleri arasında özel bir yere sahiptir.