Mersin Ulu Camii: Mersin'in Çağdaş İslami Mimarisinin Bezeme Sanatı Şaheseri

Sanat tarihçisi olarak yıllarımı İslami mimari ve bezeme sanatlarının incelenmesine adadığım süreçte, Mersin Ulu Camii'nin çağdaş dönem cami süsleme sanatının en seçkin örneklerinden biri olduğunu söyleyebilirim. Mersin'in Akdeniz ilçesi şehir merkezinde, eski Gümrük Meydanı'nın bulunduğu günümüzde Ulu Çarşı çevresinde yer alan bu yapı, mimari ve sanatsal özellikleriyle dikkat çekici bir konuma sahiptir.

Tarihsel Süreklilik ve Dönüşüm

Bu yapının sanat tarihi açısından en ilginç yanı, katmanlı tarihsel geçmişidir. 1898'de II. Abdülhamid döneminde Saydalı Abdülkadir Seydavi öncülüğünde "Yeni Cami" adıyla inşa edilen özgün yapı, 1970'lerin sonunda yıkılarak yerine bugünkü büyük ve modern Ulu Cami inşa edilmiştir. Bu dönüşüm, İslami mimarinin geleneksel formlarından çağdaş yorumlara geçişin somut bir örneğini teşkil eder.

Mimari Kompozisyon ve Mekânsal Organizasyon

Yapının üç katlı planı, çağdaş cami mimarisinin fonksiyonel yaklaşımını yansıtır. Zemin katta son cemaat yeriyle birlikte yaklaşık 2.000 kişilik ibadet alanı, bodrum katta ise 400 kişilik konferans salonu bulunması, modern toplumsal ihtiyaçlara cevap veren bir tasarım anlayışını gösterir. İki minareye sahip yapının her bir minaresi iki şerefelidir ve bu durum, geleneksel Osmanlı cami mimarisinin sembolik dilini çağdaş bir yorumla sürdürür.

Bezeme Programının Sanatsal Analizi

Sanat tarihçisi gözüyle incelediğimde, Mersin Ulu Camii'nin bezeme programının en dikkat çekici özelliği, geleneksel İslami süsleme motiflerinin çağdaş malzeme ve tekniklerle yorumlanmasıdır. İç yüzeylerde kullanılan rumi ve hatai desenli Kütahya çinileri, Osmanlı çini sanatının klasik repertuvarını modern bir mekânda yaşatır.

Profilli ve oymalı ahşap uygulamalar, geleneksel İslami ahşap işçiliğinin devamını temsil ederken, giriş tavanındaki rumi desenli renkli malakari rölyef, bu sanat dalının çağdaş dönemdeki uygulamalarının başarılı bir örneğidir. Malakari tekniği, özellikle Osmanlı döneminde gelişen ve alçı ile yapılan kabartma süsleme sanatının modern yorumudur.

Mihrap Tasarımının İkonografik Değeri

Yapının en önemli sanatsal unsuru olan mihrabın çini-ahşap karışımı tasarımı, İslami sanatın farklı dallarının harmonik birleşimini sergiler. Mukarnaslı alçı üst kavsaranın yüzeyinin altın varak kaplaması, geleneksel İslami mimaride kutsal mekânların vurgulanmasında kullanılan altın rengin sembolik anlamını çağdaş bir yorumla sunar. Mukarnaslar, İslami mimaride kubbenin gökyüzünü temsil ettiği düşünülen geleneksel yapı elemanlarıdır ve buradaki uygulaması sanatsal açıdan oldukça değerlidir.

Malzeme Seçimi ve Teknik Özellikler

Yapıda kullanılan malzemeler, İslami sanat geleneğinin çağdaş dönemdeki sürdürülebilirliğini gösterir. Kütahya çinisi, Osmanlı döneminden beri İslami mimaride kullanılan en kaliteli çini türlerinden biridir ve rumi-hatai bezemeli örnekleri, klasik Osmanlı süsleme sanatının motif repertuvarını yansıtır. Ahşap elemanların profilli ve oymalı işçiliği, geleneksel İslami ahşap sanatının teknik mükemmeliyetini sergilerken, alçı mukarnas ve altın varak kaplama uygulamaları, lüks malzeme kullanımının kutsal mekândaki anlamsal karşılığını vurgular.

Kentsel Bellek ve Kültürel Süreklilik

Mersin kent merkezinde "Ulu Cami" geleneğini temsil eden başat ibadet yapılarından biri olan bu eser, Ulu Çarşı dokusuyla birlikte kentsel bellekte önemli bir odak oluşturur. Sanat tarihi perspektifinden bakıldığında, yapının çağdaş dönem İslami mimarisinin yerel yorumlarından biri olduğu ve bölgesel kimliğin korunmasında önemli rol oynadığı görülür.

Sanatsal İnceleme Önerileri

Bu yapıyı ziyaret eden sanat meraklıları için, iç mekân bezemelerinin görsel incelemesi büyük önem taşır. Özellikle çini, ahşap ve alçı süslemelerin bir arada kullanıldığı alanlar, İslami süsleme sanatlarının teknik ve estetik özelliklerini anlamak açısından eğitici niteliktedir. Konferans salonunda düzenlenen etkinlikler de yapının sadece ibadet mekânı değil, aynı zamanda kültürel bir merkez olarak işlev gördüğünü gösterir.