Mersin Zeyne Türbesi: Gülnar'ın Manevi Hazinesi Şeyh Seyyid Alaeddin Ali Semerkandî Türbesi

İlahiyat doktoru ve inanç turizmi araştırmacısı olarak yıllarımı kutsal mekânların manevi atmosferini anlamaya adadığım bu yolculukta, Mersin'in Gülnar ilçesine bağlı Sütlüce (Zeyne) Beldesinde yer alan Zeyne Türbesi, tasavvuf geleneğinin Anadolu'daki köklü izlerini taşıyan önemli bir inanç merkezi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Şeyh Seyyid Alaeddin Ali Semerkandî: Bir İlim ve Maneviyat Öncüsü

Türbenin sahibi Şeyh Seyyid Alaeddin Ali Semerkandî'nin hayat hikâyesi, İslam dünyasının farklı coğrafyalarında sürdürülen ilim geleneğinin canlı bir örneğidir. Semerkand doğumlu olan bu büyük âlim, henüz 7 yaşında Kur'an-ı Kerim'i hıfzetmiş, ardından tefsir, hadis ve kıraat tahsili için Hicaz, Kahire, Şam ve Kudüs gibi İslam dünyasının en önemli ilim merkezlerine yolculuk etmiştir.

İnanç turizmi araştırmalarımda gözlemlediğim en değerli unsurlardan biri, bu tür âlimlerin farklı kültürlerden aldıkları ilmi birikimi yerel topraklarda nasıl harmanlayarak özgün bir gelenek oluşturduklarıdır. Semerkandî'nin Seyyid Şerîf Cürcânî ve Alâeddin el-Buharî gibi döneminin önde gelen âlimlerinden aldığı dersler, onun entelektüel formasyonunun ne denli güçlü olduğunu göstermektedir.

Medine'den Anadolu'ya: Manevi Bir Yolculuk

Semerkandî'nin Medine'de Hz. Peygamber Türbedarlığı ve Nakîbü'l-eşrâflık görevlerini üstlenmesi, onun İslam dünyasındaki saygın konumunu ortaya koymaktadır. Bu görevler, sadece idari değil, aynı zamanda derin bir manevi sorumluluk gerektiren vazifelerdir. Ardından Anadolu'ya, özellikle Karaman/Lârende'ye gelişi ve Karamanoğlu İbrahim Bey'e zikir vermesi, tasavvuf geleneğinin siyasi otoritelerle kurduğu manevi köprülerin önemli bir örneğidir.

"Bahrü'l-Ulûm" tefsirini Lârende'de kaleme alması, onun sadece bir mutasavvıf değil, aynı zamanda üretken bir âlim olduğunu göstermektedir. 1456 yılında vefat eden Semerkandî'nin Zeyne'de cami yakınına defnedilmesi, bu toprakların onun için ne anlam ifade ettiğinin işaretidir.

Beylikler Döneminden Günümüze: Mimari ve Manevi Süreklilik

Zeyne Türbesi, büyük olasılıkla Karamanoğulları devrinde inşa edilmiş bir Beylikler dönemi eseridir. Geniş bahçe içinde konumlanan türbe kompleksi, ahşap çatı örtülü ve ahşap direkli ana geçidi (revak) ile dikkat çekmektedir. Zamanla eklenen mezar odalarıyla büyüyen plan şeması, bu kutsal mekânın canlı bir organizma gibi geliştiğini göstermektedir.

Zâta ait bölümün altıgen piramidal çatıyla örtülü olması, Anadolu türbe mimarisinin karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır. Müştemilatta bir mescidin bulunması ve bahçede çok sayıda mezarın yer alması, buranın sadece bir türbe değil, aynı zamanda bir ibadet ve topluluk merkezi olduğunu ortaya koymaktadır.

Evliya Çelebi'nin Tanıklığı ve Zaviye Geleneği

17. yüzyılın ünlü seyyahı Evliya Çelebi'nin "Zeyni Şerif" kasabasında Ali Semerkandî ve yedi evlâdının kubbeli türbede medfun olduğunu aktarması, bu mekânın tarihsel önemini belgeleyen değerli bir kayıttır. Evliya Çelebi'nin türbede zikir halkasına katıldığını yazması, zaviye geleneğinin o dönemde hâlâ canlı olduğunu göstermektedir.

Kanûnî devri vakıf defterlerinde "Zâviye-i Şeyh Ali Semerkandî" ile cami ve türbe vakıflarının ayrı ayrı kayıtlı olması, bu mekânın sadece bir türbe değil, aynı zamanda eğitim ve sosyal hizmet veren bir külliye olduğunu ortaya koymaktadır.

Günümüzde İnanç Turizmi Merkezi

Bugün Zeyne Türbesi, yılda yaklaşık 10.000 ziyaretçiyi ağırlayan önemli bir inanç turizmi merkezidir. Belediye bakımında olan türbe, adak, şifa ve dua için ziyaret edilmektedir. Türbede Ali Semerkandî'nin yanı sıra eşi Rukiye, oğlu Zeynelâbidin, sır kâtibi Şeyh Mahmud, türbedarlar ve müritlere ait mezarlar bulunmaktadır.

İnanç turizmi araştırmacısı olarak gözlemlediğim en önemli husus, bu tür mekânların yerel halkın manevi yaşamındaki sürekli rolüdür. Türbe ve zaviyenin Osmanlı kayıtlarında "Zeyneoğulları" ailesiyle anılması, bölgesel dini-manevi süreklilik ve tarikat geleneğinin yerel hafızadaki karşılığını yansıtmaktadır.

Menkıbeler ve Manevi Atmosfer

Semerkandî ile ilgili anlatılan menkıbeler, halk arasındaki saygınlığını göstermektedir. Çobanlık yaptığı sırada sopasıyla kayaya vurup su çıkardığı ve hayvanları suladığı menkıbesi, İslam geleneğindeki evliya menkıbelerinin tipik örneklerindendir. Bu suyun çıktığı yerin günümüzde mesire alanı olarak kullanılması, kutsal mekânların doğayla kurduğu organik bağın devamını sağlamaktadır.

Ziyaret Rehberi ve Pratik Bilgiler

Zeyne Türbesi'ne ulaşım için Gülnar-Mut karayolu üzerinde, Gülnar'dan 26. kilometrede bulunan Zeyne/Sütlüce Beldesine özel araçla gitmek gerekmektedir. Türbe ziyareti ve dua/adak ritüelleri için uygun olan mekân, aynı zamanda yakındaki mesire alanında dinlenme imkânı da sunmaktadır.

İnanç turizmi perspektifinden bakıldığında, Zeyne Türbesi sadece tarihi bir yapı değil, aynı zamanda tasavvuf geleneğinin Anadolu'daki köklü izlerini taşıyan canlı bir manevi merkezdir. Bu kutsal mekân, farklı inançlardan insanların maneviyat arayışında buluşabileceği huzurlu bir atmosfer sunmaktadır.