Kilis Eski Hamam: Merkez'in Kanuni Dönemi Mimari Şaheseri

Kilis'in Meşhetlik Mahallesi'nde, dar sokaklardan birinin adını taşıyan Eski Hamam, Osmanlı hamam mimarisinin en seçkin örneklerinden biridir. 1562 yılında, Kanuni Sultan Süleyman'ın hükümdarlık döneminde Emir Kasım Oğlu Emir Canbolat tarafından yaptırılan bu yapı, hem mimari değeri hem de yaşadığı ilginç tarihsel serüvenle dikkat çeker. Meyilli bir arazi üzerinde konumlanan hamam, zamanın zorlu coğrafi koşullarına rağmen günümüze ulaşmayı başarmış nadir eserlerdendir.

Mimari Yapı ve Planlama Özellikleri

Eski Hamam, klasik Osmanlı hamam mimarisinin temel prensiplerine sadık kalarak tasarlanmıştır. Yapının en dikkat çekici özelliği, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölmelerinin aynı eksen üzerinde planlanmış olmasıdır. Bu düzenleme, hem işlevsel bir çözüm sunar hem de ziyaretçilerin hamamdaki yolculuğunu mantıksal bir sırayla organize eder. Meyilli arazinin getirdiği zorluklar, mimarın ustalıkla çözdüğü teknik problemler arasındadır.

Bölümler arasındaki geçişler, beşik tonozla örtülü sivri kemerli dehlizler aracılığıyla sağlanmıştır. Bu geçiş mekanları, sadece fonksiyonel bir bağlantı değil, aynı zamanda sıcaklık farklarının kademeli olarak hissedilmesini sağlayan akıllıca bir mimari çözümdür. Her bölme, kendine özgü mimari karakteriyle hamamın bütünlüğüne katkıda bulunur.

Malzeme Seçimi ve Yapım Tekniği

Yapının inşasında kullanılan malzemeler, hem estetik hem de dayanıklılık açısından özenle seçilmiştir. Soğukluk bölümü, düzgün kesme sarı taş ile örülmüştür. Bu malzeme seçimi, bölümün işlevine uygun olarak daha serin bir atmosfer yaratmaya yardımcı olur. Diğer bölümlerde ise sarı ve siyah renkli taşlar bir arada kullanılarak görsel bir zenginlik elde edilmiştir.

Özellikle sıcaklık bölümünün ortasındaki sekizgen göbek taşı, beyaz ve kırmızı mermerden yapılmıştır. Bu değerli malzeme kullanımı, hamamın en önemli mekanına verilen önemi gösterir. Taşların zıvanalı teknikle örülmesi, yapının deprem gibi doğal afetlere karşı dayanıklılığını artırmıştır. Atkı taşı zıvanalı örme tekniği, özellikle taç kapıda ustaca uygulanmıştır.

Taç Kapı ve Kitabe: Devrin Şaheseri

Hamamın girişini sağlayan taç kapı, devrinin şaheser mimari örneklerinden biri olarak kabul edilir. Zıvanalı taşlarla örülen bu anıtsal giriş, ziyaretçileri karşılayan ilk mimari unsurdur ve yapının önemini vurgular. Taç kapının üzerinde yer alan süsleme programı, 16. yüzyıl Osmanlı taş işçiliğinin inceliğini yansıtır.

Giriş kapısının üzerinde, dikdörtgen biçimli ve yonca yapraklı bir kompozisyon içinde sülüs karakterli bir kitabe bulunur. Kitabede "Allah Padişahın mülkünü muhallad etsin" duası yer alır. Bu dua, yapının banisi Emir Canbolat'ın, Sultan Selim oğlu Sultan Süleyman için dilediği bereketli bir hükümdarlık temennisini ifade eder. Kitabenin üzerinde düz bir silme ve alınlık, kompozisyonu tamamlayan unsurlardır.