Kilis Eski Hamam: Merkez'in Toprak Altından Çıkan Osmanlı İncisi

Kilis'in Meşhetlik Mahallesi'nde, Eski Hamam Sokağı'nda yer alan Eski Hamam, 16. yüzyılOsmanlı hamam mimarisinin en değerli örneklerinden biridir. 1562 yılında, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Emir Kasım Oğlu Emir Canbolat tarafından yaptırılan bu yapı, adını oldukça ilginç bir hikayeden alıyor. Kilis'in dar sokaklarından sel halinde akan yağmur suları, yıllar içinde taşıdığı taş, kum ve toprakla hamamı tamamen gömmüş. Sonradan yapılan kazılarla gün yüzüne çıkarılan yapı, bu nedenle "Eski Hamam" olarak anılmaya başlanmış.

Mimari Şaheser: Taç Kapıdan Kubbeye

Meyilli bir arazi üzerinde konumlanan hamamın girişi, devrinin en önemli mimari örneklerinden sayılan bir taç kapı ile sağlanıyor. Atkı taşı zıvanalı taşlarla örülmüş bu kapı, üzerindeki detaylarla dikkat çekiyor. Giriş kapısının üzerinde dikdörtgen biçimli, yonca yapraklı ve sülüs karakterli yazıdan oluşan bir kitabe bulunuyor. Kitabenin üzerinde düz bir silme ve alınlık, yapının estetik değerini artıran unsurlar arasında.

Soyunma yeri olarak kullanılan ilk mekan, sivri kemerli kapısıyla ziyaretçileri karşılıyor. Bu bölüm, kasnaksız bir kubbe ile örtülü ve kubbe, sivri kemerlerle birbirine bağlanan dört paye üzerine oturuyor. Kubbenin tepesinde konik bir aydınlık feneri, eteğinde dört pencere yer alırken, altında sekizgen bir şadırvan bulunuyor. Bu düzenleme, hem işlevsel hem de estetik açıdan Osmanlı hamam mimarisinin inceliklerini yansıtıyor.

Üç Bölümlü Klasik Plan

Hamam, geleneksel Osmanlı hamam planlamasına uygun olarak soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşuyor. Bu üç bölme aynı eksen üzerinde planlanmış, böylece hem işlevsellik hem de mimari uyum sağlanmış. Bölümler arası geçişler, beşik tonozla örtülü sivri kemerli dehlizler ile gerçekleştiriliyor.

Sıcaklık bölümü, dört eyvanlı ve dört halvetli bir plana sahip. Bu bölümün orta mekanı, üzerinde yıldız ve altıgen biçimli aydınlık delikleri bulunan basık bir kubbe ile örtülü. Sıcaklık bölümünün ortasında yer alan sekizgen göbek taşı, beyaz ve kırmızı mermerden yapılmış olup yapının en göz alıcı detaylarından birini oluşturuyor.

Taş İşçiliği ve Malzeme Zenginliği

Eski Hamam'ın yapımında kullanılan malzemeler, bölümlere göre özenle seçilmiş. Soğukluk bölümünde düzgün kesme sarı taş kullanılırken, diğer bölümlerde sarı ve siyah renkli taşlar tercih edilmiş. Bu renk kontrastı, yapıya görsel bir zenginlik katıyor.

Sıcaklık bölümünün merkezindeki göbek taşının beyaz ve kırmızı mermerden işlenmesi, dönemin taş işçiliğindeki ustalığı gözler önüne seriyor. Her bir taş, özenle kesilmiş ve yerine yerleştirilmiş. Zıvanalı taş tekniğinin kullanılması, yapının deprem gibi doğal afetlere karşı dayanıklılığını artırmış.

Kitabedeki Dua ve Tarihsel Değer

Hamamın giriş kapısı üzerindeki kitabe, yapının tarihini ve banisini belgeleyen önemli bir kaynak. Kitabede "Allah Padişahın mülkünü muhallad etsin" duası yer alıyor. Bu ifade, dönemin padişahı Sultan Selim oğlu Sultan Süleyman için edilen bir dua niteliğinde.