Kilis Oylum Höyük: Merkez'in 5500 Yıllık Tarih Hazinesi

Kilis'in 7 kilometre doğu-güneydoğusunda, Gaziantep-Kilis karayolu üzerinde karşınıza çıkan Oylum Höyük, Anadolu'nun en etkileyici arkeolojik alanlarından biri olarak ziyaretçilerini bekliyor. Antik çağlarda Ulisum, Ullaza gibi isimlerle anılan bu alan, Güneydoğu Anadolu'nun en büyük höyüklerinden biri olma özelliğini taşıyor. 460x320 metre taban boyutlarıyla geniş bir alana yayılan höyük, Bereketli Hilal coğrafyasının kuzeybatısında, Kilis Ovası'na hakim bir konumda yer alıyor.

Höyüğün coğrafi konumu, tarih boyunca stratejik önemini korumasını sağlamış. Doğu-batı yönünde Fırat Vadisi ile Amik Ovası, kuzey-güney yönünde ise Kuzey Suriye ile Anadolu Platosu arasındaki kesişme noktasında bulunması, bu bölgeyi ticaret ve kültür merkezi haline getirmiş. Batısında Akpınar Deresi akan höyük, biri 22 metre (kuzey), diğeri 37 metre (güney) yüksekliğinde ve bir boyunla birbirine bağlanan iki yükseltiden oluşuyor.

Binlerce Yıllık Tarih Derinliği

Oylum Höyük, Geç Kalkolitik Çağ'dan (MÖ 3500-3000) günümüze kadar yaklaşık 5500 yıllık kesintisiz yerleşim barındırmasıyla dikkat çekiyor. Bu uzun süreç, höyüğü Anadolu'nun en önemli arkeolojik alanlarından biri haline getiriyor. İlk kez Akkad kralı Naram Sin'in Suriye seferi belgelerinde (MÖ 2332-2283) Ulisum adıyla kayıtlara geçen bu yerleşim, tarih sahnesinde oldukça erken bir dönemde yer almış.

Höyükte yürütülen kazı çalışmaları 1987 yılında Prof. Dr. Engin Özgen başkanlığında başlamış ve 2012'den itibaren Prof. Dr. Atilla Engin başkanlığında devam ediyor. Bu uzun soluklu çalışmalar sayesinde, bölgenin tarihine ışık tutan pek çok önemli bulgu gün yüzüne çıkarılmış durumda. Batı tarafındaki kazılarda Erken Hristiyanlık dönemine ait Mozaikli Bazilika kalıntıları bulunması, höyüğün farklı dönemlerdeki önemini bir kez daha ortaya koyuyor.

Tunç Çağı'nın Kraliyet Merkezi

Tunç Çağı'nda bölgenin yönetim ve krallık merkezi konumunda olan Oylum Höyük, o dönemin siyasi ve kültürel yapısını anlamak için kritik bir alan. Orta Tunç Çağı I'e tarihlenen 4000 yıllık bir saray kalıntısı, höyüğün kraliyet merkezi olduğunun somut kanıtlarından biri. Hititler de güney seferlerinde bu stratejik konumu kullanmış ve bölgeye önemli bir rol biçmiş.

Höyüğün konumu, sadece askeri değil aynı zamanda ekonomik açıdan da büyük önem taşıyormuş. Tilbeşar Höyük'ten 40 kilometre, Gaziantep'teki Kale Höyüğü'nden 45 kilometre uzaklıkta olan bu alan, bölgesel ticaret ağının önemli bir düğüm noktasıydı. Bulunan Hitit bullaları, krali mühürler ve çivi yazılı tabletler, dönemin idari yapısı ve ticari ilişkileri hakkında değerli bilgiler sunuyor.

Mimari Katmanlar ve Yapı Kalıntıları

Höyükte farklı dönemlere ait mimari katmanlar, bölgenin tarihsel gelişimini gözler önüne seriyor. Kalkolitik-Tunç Çağı katmanında yangın geçirmiş kerpiç duvarlı yapılar tespit edilmiş durumda. Bu yapılar, o dönemin inşaat tekniklerini ve yaşam koşullarını anlamamıza yardımcı oluyor. Helenistik Dönem katmanında ise büyük taş bloklarla yapılmış anıtsal bir yapı bulunması, höyüğün farklı medeniyetler için de önemli bir merkez olduğunu gösteriyor.

Höyükte bir sur kalıntısı da mevcut, bu da yerleşimin savunma ihtiyacını ve stratejik önemini ortaya koyuyor. Orta Tunç Çağı II'ye tarihlenen bir yapıda, temel altına yerleştirilmiş adak eşyaları bulunması oldukça ilginç. Bu uygulama, yapının tanrılar tarafından korunması inancıyla gerçekleştirilmiş ve dönemin inanç sistemini yansıtıyor.

Kazılardan Çıkan Eşsiz Buluntular

Höyükte yapılan kazılarda ortaya çıkan buluntular, bölgenin zengin tarihine dair önemli ipuçları sunuyor. Özellikle zeytinin 4500 yıllık tarihini belgeleyen zeytin çekirdekleri, tarım kültürünün ne kadar eskiye dayandığını gösteren önemli kanıtlar. Bu buluntu, Anadolu'da zeytinciliğin köklü geçmişini belgelemesi açısından büyük değer taşıyor.

Kazılarda çıkan diğer önemli buluntular şunları içeriyor:

• Hitit Bullaları ve Mühürler: Krali mühürler, mühür baskıları ve çivi yazılı tabletler, dönemin idari yapısını aydınlatıyor
• Tunç Eserler:Orta Tunç Çağı II'ye tarihlenen bakır balta, tunç tanrı ve tanrı çifti heykelcikleri
• Silindirik Mühür: Kireç taşından yapılma, üzerinde figürler olan özel bir eser
• Mezar Buluntuları:Hocker pozisyonunda (dizleri karnına çekik) gömülmüş mezarlar, küp ve oda mezarlar
• Figürinler: Pişmiş topraktan insan ve hayvan figürinleri, ok uçları

Bu buluntular, höyüğün farklı dönemlerdeki sosyal, ekonomik ve dini yaşamına dair önemli bilgiler sunuyor. Özellikle tanrı heykelcikleri, dönemin inanç sistemini ve sanat anlayışını yansıtması açısından büyük önem taşıyor.

İnanç ve Kültürel Boyut

Höyüğün sadece arkeolojik değil, aynı zamanda günümüzde de devam eden bir inanç boyutu bulunuyor. Güney yükseltisi üzerinde, Hz. Muhammed'in kâtibi olduğu söylenen Yusuf İzzeddin'e ait bir yatır yer alıyor. Bu yatır, özellikle Nisan-Mayıs aylarında yoğun ziyaret görüyor ve kurban kesilerek adaklar sunuluyor.

Antik dönemde de höyükte güçlü bir inanç boyutu olduğu görülüyor. Yapı temellerinin altına yerleştirilen tanrı heykelcikleri, binaların tanrılar tarafından korunması inancını yansıtıyor. Bu uygulama, dönemin mimari ve dini geleneklerinin iç içe geçtiğini gösteriyor. Böylece höyük, geçmişten günümüze uzanan bir inanç sürekliliğine ev sahipliği yapıyor.

Höyükte Gezinmek

Höyüğü ziyaret etmek isteyenler için ilkbahar ayları özellikle ideal bir dönem. Kazı sezonunda gidildiğinde, arkeologların çalışma anlarına tanık olmak ve bilimsel süreçleri yerinde gözlemlemek mümkün. Bekçi Mustafa Deliahmetoğlu eşliğinde alanı gezmek, höyük hakkında detaylı bilgi edinmek için harika bir fırsat sunuyor.

Ziyaretçiler höyükte şu aktiviteleri gerçekleştirebilir: Kazı alanını ve antik yapı kalıntılarını inceleme, farklı dönemlere ait mimari katmanları gözlemleme ve höyüğün stratejik konumundan Kilis Ovası'nın muhteşem manzarasını seyretme. Ayrıca yatır ziyareti ve adak ritüelleri, bölgenin kültürel dokusunu deneyimlemek isteyenler için özel bir anlam taşıyor.

Höyüğün iki yükseltisi arasındaki boyun bölümünde yürürken, ayaklarınızın altında 5500 yıllık bir tarihin uzandığını düşünmek oldukça etkileyici. Her katman, farklı bir medeniyetin izlerini taşıyor ve bu çok katmanlı yapı, höyüğü benzersiz bir açık hava müzesi haline getiriyor.

Tarih Tutkunları İçin Eşsiz Bir Durak

Oylum Höyük, Anadolu'nun katmanlı tarihini keşfetmek isteyenler için vazgeçilmez bir durak. Geç Kalkolitik Çağ'dan günümüze uzanan kesintisiz yerleşim, farklı medeniyetlerin izlerini taşıyan mimari kalıntılar ve zengin buluntular, bu alanı özel kılıyor. Bereketli Hilal'ın kuzeybatısındaki bu stratejik nokta, sadece bir höyük değil, aynı zamanda binlerce yıllık insanlık hikâyesinin canlı bir tanığı.

Kilis'e yaptığınız ziyarette, bu tarihi hazineyi keşfetmek için mutlaka zaman ayırmalısınız. Höyüğün sunduğu arkeolojik zenginlik, doğal güzellikler ve devam eden inanç boyutu, her türden gezgine hitap eden bir deneyim sunuyor. Gaziantep-Kilis karayolu üzerindeki bu kolay ulaşılabilir alan, tarih ve kültür meraklıları için unutulmaz bir keşif fırsatı vadediyor.