Kilis Oylum Höyük: Merkez'in Kadim İnanç ve Medeniyet Buluşma Noktası

Oylum Höyük, Kilis'in Merkez ilçesine bağlı Oylum Köyü'nde, Bereketli Hilal coğrafyasının kuzeybatısında yer alan ve yaklaşık 5500 yıllık kesintisiz yerleşim tarihiyle insanlığın manevi ve kültürel belleğini koruyan eşsiz bir mekândır. Kilis il merkezinin sadece 7 kilometre doğu-güneydoğusunda, Gaziantep-Kilis karayolu üzerinde konumlanan bu höyük, 460x320 metre taban boyutlarıyla Güneydoğu Anadolu'nun en büyük höyüklerinden biri olma özelliği taşır. İki yükseltiden oluşan yapısıyla dikkat çeken höyük, biri 22 metre (kuzey), diğeri 37 metre (güney) yüksekliğinde ve bir boyunla birbirine bağlanan tepeleriyle Kilis Ovası'na hakim bir konumdadır.

Kutsal Coğrafyanın Kesişim Noktası

Oylum Höyük, doğu-batı yönünde Fırat Vadisi ile Amik Ovası arasında; kuzey-güney yönünde ise Kuzey Suriye ile Anadolu Platosu arasındaki kesişme noktasında bulunur. Bu stratejik konum, höyüğü tarih boyunca farklı inançların, kültürlerin ve medeniyetlerin buluşma noktası haline getirmiştir. Höyüğün batısında akan Akpınar Deresi, bölgeye hem bereketli topraklar kazandırmış hem de yerleşim için gerekli su kaynağını sağlamıştır. Bu coğrafi konum, insanların kutsal saydıkları mekânları seçerken doğal unsurları nasıl dikkate aldıklarının da güzel bir örneğidir.

Tilbeşar Höyük'ten 40 kilometre, Gaziantep'teki Kale Höyüğü'nden ise 45 kilometre uzaklıkta olan Oylum Höyük, antik dönem ticaret ve hac yolları üzerinde önemli bir durak noktası olmuştur. Bu konumu sayesinde farklı inançlardan insanlar, yüzyıllar boyunca bu topraklarda bir araya gelmiş, manevi deneyimlerini paylaşmışlardır.

Medeniyetlerin Kesintisiz İzleri

Geç Kalkolitik Çağ'dan (MÖ 3500-3000) günümüze kadar uzanan kesintisiz yerleşim tarihi, Oylum Höyük'ü insanlık tarihinin canlı bir tanığı haline getirir. Antik çağdaki adı Ulisum, Ullis, İllizi, İllis, Ullaza, Kuilzila ve Ukulzat gibi farklı isimlerle anılan bu yerleşim, ilk kez Akkad kralı Naram Sin'in Suriye seferi belgelerinde (MÖ 2332-2283) karşımıza çıkar. Bu erken dönem kayıtları, höyüğün bölgesel önemi hakkında değerli bilgiler sunar.

Tunç Çağı'nda bölgenin yönetim ve krallık merkezi konumunda olan Oylum Höyük, Orta Tunç Çağı I'e tarihlenen 4000 yıllık bir saray kalıntısına ev sahipliği yapar. Hititler'in güney seferlerinde bu bölgeyi kullanması, höyüğün stratejik ve manevi önemini bir kez daha vurgular. 1987 yılında Prof. Dr. Engin Özgen başkanlığında başlayan kazı çalışmaları, 2012'den itibaren Prof. Dr. Atilla Engin başkanlığında devam etmektedir. Bu kazılar, höyüğün katmanlarında gizli kalan inanç ve kültür hazinelerini gün yüzüne çıkarmaktadır.

İnanç Katmanları ve Manevi Miras

Oylum Höyük'ün en dikkat çekici özelliklerinden biri, farklı inanç sistemlerinin izlerini taşımasıdır. Batı tarafındaki kazılarda Erken Hristiyanlık dönemine ait Mozaikli Bazilika kalıntıları bulunmuştur. Bu buluntu, bölgenin Hristiyanlık tarihindeki önemini gözler önüne serer ve farklı inançların bu topraklarda nasıl bir arada var olduğunu gösterir.

Höyüğün güney yükseltisi üzerinde, Hz. Muhammed'in kâtibi olduğu söylenen Yusuf İzzeddin'e ait bir yatır bulunmaktadır. Bu yatır, özellikle Nisan-Mayıs aylarında kurban kesilerek ziyaret edilmekte ve bölge halkının manevi yaşamında önemli bir yer tutmaktadır. Yatırın varlığı, İslami dönemde de bu höyüğün kutsal bir mekân olarak algılandığını gösterir.

Mimari Yapılar ve Kutsal Mekânlar

Höyükte yapılan kazılarda ortaya çıkan mimari kalıntılar, farklı dönemlerin inanç ve yaşam tarzlarına dair önemli ipuçları sunar. Kalkolitik-Tunç Çağı katmanında yangın geçirmiş kerpiç duvarlı yapılar tespit edilmiştir. Bu yapılar, o dönem insanlarının inşa tekniklerini ve yaşam koşullarını anlamamıza yardımcı olur.

Helenistik Dönem katmanında büyük taş bloklarla yapılmış anıtsal bir yapı bulunmuştur. Bu anıtsal yapı, dönemin mimari anlayışını ve toplumsal organizasyonunu yansıtır. Höyükte bir sur kalıntısı da mevcuttur; bu sur, yerleşimin hem savunma hem de sembolik açıdan önemini vurgular. Orta Tunç Çağı II'ye tarihlenen yapıda temel altına yerleştirilmiş adak eşyaları bulunmuştur. Bu uygulama, yapının tanrılar tarafından korunması inancıyla gerçekleştirilmiş olup, antik dönem inanç sistemlerinin somut bir yansımasıdır.

Buluntular ve Adak Geleneği

Oylum Höyük'te yapılan kazılarda ortaya çıkan buluntular, bölgenin zengin kültürel ve manevi mirasını gözler önüne serer. Zeytinin 4.500 yıllık tarihini belgeleyen zeytin çekirdekleri, bölgenin tarım kültürü ve günlük yaşamı hakkında değerli bilgiler sunar. Hitit bullaları, krali mühürler, mühür baskıları ve çivi yazılı tablet gibi buluntular, höyüğün yönetim merkezi olduğunu kanıtlar.

Orta Tunç Çağı II'ye tarihlenen bakır balta, tunç tanrı ve tanrı çifti heykelcikleri, dönemin inanç sistemini anlamamız açısından son derece önemlidir. Kireç taşından yapılma, üzerinde figürler olan silindirik mühür de bu dönemin sanat anlayışını yansıtır. Pişmiş topraktan insan ve hayvan figürinleri, ok uçları gibi buluntular ise günlük yaşamın ve ritüellerin izlerini taşır. Höyükte bulunan mezarlar da dikkat çekicidir: Hocker pozisyonunda (dizleri karnına çekik) gömülmüş mezarlar, küp ve oda mezarlar, farklı gömü geleneklerini ve ölüm sonrası yaşam inançlarını yansıtır.

Yatır Ziyareti ve Günümüzdeki Manevi Yaşam

Höyüğün güney yükseltisinde yer alan Yusuf İzzeddin Yatırı, günümüzde de canlı bir inanç pratiğinin merkezi olmaya devam etmektedir. Özellikle ilkbahar aylarında, Nisan-Mayıs döneminde yoğunlaşan ziyaretler sırasında kurban kesilmekte ve dualar edilmektedir. Bu ritüeller, yüzyıllar boyunca süregelen adak ve ziyaret geleneğinin modern bir yansımasıdır.

Yatır ziyaretleri, bölge halkının manevi ihtiyaçlarını karşıladığı gibi, farklı kuşaklar arasında kültürel aktarımın da bir aracı olmaktadır. Ziyaretçiler, bu kutsal mekânda dua ederek, dileklerini ileterek ve kurban keserek manevi bir arınma ve huzur arayışına girerler. Bu uygulama, antik dönemde temel altına yerleştirilen adak eşyalarıyla benzer bir inancın devamı olarak da yorumlanabilir.

Ziyaret Önerileri ve Deneyim

Oylum Höyük'ü ziyaret etmek isteyenler için en uygun dönem, kazı çalışmalarının yoğunlaştığı ilkbahar aylarıdır. Bu dönemde, arkeologların çalışma anlarına tanık olmak ve höyüğün katmanlarında gizli kalan tarihi keşfetmek mümkündür. Kazı alanını gezerken, binlerce yıllık medeniyetlerin izlerini takip etmek, manevi bir yolculuğa çıkmak anlamına gelir.

Ziyaretçiler, Bekçi Mustafa Deliahmetoğlu eşliğinde alanı gezebilir ve höyük hakkında detaylı bilgi alabilirler. Bu rehberlik, höyüğün tarihini ve manevi önemini daha iyi anlamak için değerli bir fırsattır. Kazı alanını ve antik yapı kalıntılarını incelemek, geçmişin izlerini takip ederek kendi manevi kökenlerimizi sorgulamak için ilham verici bir deneyimdir. Yatır ziyareti ve adak ritüellerine katılmak isteyenler için ise Nisan-Mayıs ayları ideal bir zamandır.

Manevi Yolculuğun Durak Noktası

Oylum Höyük, sadece arkeolojik bir alan değil, aynı zamanda insanlığın manevi yolculuğunun önemli bir durak noktasıdır. Geç Kalkolitik Çağ'dan günümüze uzanan kesintisiz yerleşim tarihi, farklı inançların ve kültürlerin bu topraklarda nasıl bir arada var olduğunu gösterir. Höyükte bulunan Erken Hristiyanlık dönemi Mozaikli Bazilika kalıntıları ve İslami dönem yatırı, bu manevi çeşitliliğin somut kanıtlarıdır.