Kilis Tabakhane Cami: Merkez'in Çini Süslemeli Minare Hazinesi

Kilis'inTabakhane Mahallesi'nde yükselen Tabakhane Cami, tarih boyunca birçok farklı isimle anılmış bir inanç mekanıdır. Bağhane Camii, Şeyh Gökçe Camii Şerifi, Şeyh Gökçe Ferdi Camii ve Debbağhane Camii olarak da bilinen bu yapı, günümüzde sadece minaresiyle ayakta kalsa da taşıdığı mimari değer ve sanat eserleriyle ziyaretçilerin ilgisini çekmeye devam ediyor.

Tarihi Kökler ve Banisi

Tabakhane Cami'nin inşa kitabesi günümüze ulaşmamış olsa da tarihi kayıtlar yapının kökenine dair önemli ipuçları sunuyor. Cami, 16. yüzyılın ilk çeyreğindeKanuni Sultan Süleyman döneminde yaşamış bir din âlimi olan Şeyh Gökçe Ferdi Efendi tarafından yaptırılmış. Bu dönem, Osmanlı mimarisinin en parlak dönemlerinden biriydi ve Kilis gibi sınır bölgelerinde de önemli dini yapılar inşa ediliyordu.

Hurufat Defterleri kayıtlarında caminin farklı isimlerle geçmesi, bölgenin sosyal ve ekonomik dokusuna dair ipuçları veriyor. Bağhane ve Debbağhane gibi isimler, mahallenin geçmişte deri işleme ve bağcılık gibi zanaatlarla ilişkili olduğunu gösteriyor. Eski adı Meşhedlik Mahallesi olan bölge, zamanla Tabakhane Mahallesi olarak anılmaya başlanmış.

Minarenin Mimari Özellikleri

Yapı maalesef minaresi dışında tüm mimari özelliklerini yitirmiş durumda. Ancak günümüze ulaşan minare, 1691 yılında Hacı Haydar tarafından inşa ettirilmiş ve Osmanlı taş işçiliğinin mükemmel bir örneğini sunuyor. Düzgün kesme taşlardan yapılan minarenin kaidesi kare planlı ve köşeleri pahlıdır. Bu mimari tercih, yapıya hem sağlamlık hem de estetik bir görünüm kazandırıyor.

Tek şerefeli olan minarenin gövdesi onaltıgen biçiminde yükseliyor. Gövdenin ortasında yer alan friz, yapıya yatay bir ritim kazandırırken, şerefe altında üç sıra mukarnas ile bunların alt ve üst kısımlarında işlemeli silmeler bulunuyor. Bu detaylar, klasik Osmanlı minare mimarisinin karakteristik özelliklerini yansıtıyor. Minarenin peteği ise yuvarlak formda tasarlanmış.

Çini Süslemeler ve Sanat Değeri

Tabakhane Cami Minaresi'nin en dikkat çekici özelliği, üzerindeki çini süslemelerdir. Minare gövdesinde aralıklı olarak sıralanmış sekiz adet çini bulunuyor. Bu çiniler, 17. yüzyıl Osmanlı çini sanatının bölgedeki örneklerini temsil ediyor ve yapıya ayrı bir değer katıyor.

Çini bulunmayan yüzeylerde ise çam ağacına benzer motifler işlenmiş. Bu bitkisel süslemeler, taş üzerine ustaca oyulmuş ve minarenin tüm gövdesine estetik bir zenginlik kazandırmış. Şerefe korkulukları ise ajur tekniğiyle işlenmiş motiflerle süslenmiş durumda. Bu teknik, taşın oyularak geçmeli desenler oluşturulmasını sağlıyor ve ışık-gölge oyunlarıyla büyüleyici bir görünüm yaratıyor.

Minare külahının dört yüzüne de birer adet çini yerleştirilmiş. Bu detay, yapının her açıdan görsel bir bütünlük içinde tasarlandığını gösteriyor. Çinilerin renkli desenleri, taşın sade dokusunu tamamlayarak minarenin gökyüzüne uzanan siluetini zenginleştiriyor.